Een klein dorp energieneutraal maken vóór 2030: inwoners van Biest-Houtakker in gemeente Hilvarenbeek pakken deze uitdaging met beide handen aan. Voor hen kan de energietransitie niet snel genoeg gaan, dus is 2050 te laat. In het dorp is een werkgroep samengesteld die samen met de gemeente aan de slag is om tot een uitvoeringsplan aardgasvrij te komen. Ze experimenteren met het toepassen van het uitdaagrecht; een nieuw en belangrijk recht om als burger impact te maken.

Wat is het uitdaagrecht?

Het uitdaagrecht, ook wel ‘Right to Chalenge’ (RtC), is vanaf 1 januari 2025 wettelijk van kracht. Dit nieuwe recht is onderdeel van de Wet versterking participatie op decentraal niveau. Met het uitdaagrecht kun je als inwoner verzoeken om een taak van de overheid over te nemen, al dan niet met bijbehorend budget, als je denkt dat je de taak beter of efficiënter uit kunt voeren. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan het onderhoud van een buurthuis of het uitrollen van plannen voor een energieneutraal dorp.

“Gemeente Hilvarenbeek heeft hier in het afgelopen halfjaar bijzondere en vooruitstrevende stappen in gezet”, vertelt Huub Glas, procesbegeleider bij Buurtwarmte. “De gemeente heeft, afgestemd met de werkgroep, kaders geformuleerd waarbinnen ze met dit uitdaagrecht omgaan en wat ze ervan willen leren.”

Nieuwe werkwijze voor gemeenten

Je kunt je natuurlijk afvragen of het stellen van kaders door de gemeente, rondom het uitdaagrecht, wel recht doet aan het recht. Kunnen inwoners op die manier nog wel aanspraak doen op het uitdaagrecht, of wordt het door de gemeente zo afgebakend dat ze zelf de touwtjes in handen blijven houden?

Huub: “De kaders die gemeente Hilvarenbeek heeft gesteld rondom het uitdaagrecht, leveren veel duidelijkheid op en geen belemmeringen. Dat is knap. Om een voorbeeld te noemen: de werkgroep van het dorp Biest-Houtakker maakt zelf het uitvoeringsplan voor de plannen om in 2030 energieneutraal te zijn. Het kader dat de gemeente hierbij heeft gesteld, is dat het uitvoeringsplan aardgasvrij uiteindelijk door de gemeenteraad moet worden vastgesteld. Hierbij houden ze dus bewust de gemeenteraad in beeld. Op die manier geven ze aan de ene kant het vertrouwen aan de werkgroep, dat zij namens en met de bewoners spreken en in het uitvoeringsplan dus vóór de bewoners spreken, maar mocht er bijvoorbeeld een bevolkingsgroep niet goed vertegenwoordigd zijn in het plan, dan kan de gemeenteraad corrigerend optreden. De raad heeft de legitieme verantwoordelijkheid om voor alle bewoners te spreken.”

De werkgroep in Biest-Houtakker maakt gebruik van het uitdaagrecht en werkt daarbij nauw samen met de gemeente Hilvarenbeek. Zij willen de plannen voor het dorp zelf ontwikkelen, (deels) uitvoeren en vooral vanuit de bewoners greep houden op de energietransitie.

Gemeente Hilvarenbeek als koploper

De gemeente Hilvarenbeek lijkt een van de koplopers te zijn rondom het uitdragen van het uitdaagrecht, en vormt daarmee een mooi voorbeeld voor andere Nederlandse gemeenten. De gemeente heeft veel vertrouwen in de werkgroep Biest-Houtakker, omdat er al veel kennis is verzameld over duurzaamheid en de warmtetransitie en de mensen in Biest-Houtakker al jaren bewijzen samen de leefbaarheid te kunnen verbeteren.

Huub: “Een groot voordeel van deze aanpak, vanuit het dorp, is dat de werkgroep de mensen en behoeften in Biest-Houtakker goed kent. Hierdoor ontstaat een sterk lokaal netwerk, wat de perfecte basis is voor draagvlak.”

Voor de gemeente Hilvarenbeek is dit traject een experiment. Onder het kopje ‘democratische vernieuwing’ krijgen projecten geld zodat inwoners zelf aan de slag kunnen. “Een aantal taken dragen we als het ware over aan inwoners. Omdat die verstand hebben van de materie en het misschien wel beter kunnen dan de gemeente”, aldus burgemeester Evert Weys in het Brabants Dagblad. De gemeente ondersteunt hierbij met kennis en advies, en neemt de geleerde lessen mee voor het maken van wijkuitvoeringsplannen voor andere delen van de gemeente.

De plannen van de werkgroep

Als het dorp Biest-Houtakker in 2030 energieneutraal wil zijn, moet er nog veel gebeuren. Daarom stort de werkgroep zich op onderzoek naar warmte, koeling en elektriciteit. In het dorp wonen 350 huishoudens en 1.000 inwoners. Welke duurzame oplossingen lenen zich het best voor deze omvang? Vanaf 1 februari 2025 gaat de werkgroep daadwerkelijk aan de slag met het uitdaagrecht en het maken van het uitvoeringsplan.

“Het mooie aan Biest-Houtakker is dat dit dorp altijd al een coöperatieve cultuur heeft gekend. Men helpt elkaar en pakt grote uitdagingen samen aan. Het gemeenschapsgevoel is sterk aanwezig. Dat is een mooie basis voor een collectieve, duurzame oplossing rondom energie”, vertelt Huub. “Hierbij kan Buurtwarmte de werkgroep in contact brengen met soortelijke werkgroepen in andere dorpen, zodat we van elkaar kunnen leren en de geleerde lessen kunnen delen.”

Het startschot voor 2025

In de nieuwjaarsboodschap van de burgemeester van Hilvarenbeek, Evert Weys, laat hij weten: “Ook het experiment Energieneutraal Biest-Houtakker is iets om trots op te zijn. Het is een mooi voorbeeld voor hoe we samen de klimaatuitdagingen aanpakken. Biest-Houtakker is daarmee een inspirerend voorbeeld voor de rest van onze gemeente.

Deze voorbeelden zijn onderdeel van een groter ideaal: een gemeente waarin iedereen mee kan doen en zich gehoord voelt. Samen bouwen we aan een Hilvarenbeek waarin betrokkenheid en verbinding centraal staat. Dat is in deze tijd is nóg belangrijker.”

Een mooi startsein voor de werkgroep Biest-Houtakker om van 2025 een impactvol jaar te maken!

Het buurtproces van Buurtwarmte

Steeds meer buurtinitiatieven gaan zelf aan de slag met de verduurzaming van hun buurt en nemen eigenaarschap over de ontwikkeling van een duurzame warmteoplossing. Om initiatieven hierbij te ondersteunen werken we vanuit Buurtwarmte via een buurtproces. Lees hier meer.


 

✉️ Op de hoogte blijven van het nieuws van Buurtwarmte en de warmtetransitie? Schrijf je dan hieronder in voor de Buurtwarmte-nieuwsbrief.